Sandomierz
Sandomierz, jedno z najstarszych i niegdyś najważniejszych miast w Polsce do dziś zachwyca nagromadzonymi w nim skarbami kultury i malowniczością swojego położenia. Jego walory doceniono wpisując go do rejestru zabytków o światowej randze.Miasto ma swoją bogatą historię. Pierwsze osadnictwo potwierdzone badaniami archeologicznymi, pochodzi z X wieku. Pewien arabski geograf opisując w XII w. ważniejsze ośrodki handlowe na ziemiach polskich wymienia Sandomierz i ziemię sandomierską. Miasto to obok Krakowa i Wrocławia, zaliczane było do „sedes regni principales”, a więc do głównych grodów kraju. Informacja ta zawarta w pisanej przed 1113 rokiem kronice Galla Anonima, jest najstarszą wzmianką o Sandomierzu (odnosi się do wydarzeń roku 1097, w którym Władysław Herman dzielił państwo pomiędzy swoich synów Bolesława i Zbigniewa). Potwierdzeniem rangi Sandomierza był testament króla Bolesława Krzywoustego z 1138 r., na mocy którego Sandomierz stał się stolicą jednego z księstw dzielnicowych – księstwa sandomierskiego.
O ówczesnej wielkości ośrodka dają wyobrażenia powstałe już w XII w. cztery kościoły: w 1148 r. kościół Najświętszej Panny Marii, w 1166 r. - św. Piotra, w 1191 r. - św. Mikołaja i św. Jana. Kościół św. Jakuba z początku XIII w. jest najstarszą świątynią sandomierską zachowaną w całości i zabytkiem klasy zerowej. Ufundowany przez kasztelana krakowskiego Żegotę w 1292 r. zespół szpitalny św. Ducha jest dzisiaj zaliczany do najstarszych obiektów tego typu w Polsce.
Związany z działalnością króla Kazimierza Wielkiego ruch budowlany nie ominął Sandomierza. Z jego inicjatywy w II połowie XIV wieku otoczono miasto murami z charakterystycznymi basztami i bramami wjazdowymi. Z czterech istniejących niegdyś bram: Krakowskiej, Zawichojskiej, Lubelskiej i Opatowskiej zachowała się do dzisiaj tylko ta ostatnia. Kazimierz Wielki był także fundatorem zamku królewskiego (zachowało się jego zachodnie skrzydło) oraz wspaniałej gotyckiej kolegiaty mającej dziś status bazyliki katedralnej. W końcu XIV w. powstał ratusz. W następnym stuleciu powstały nowe kościoły – św. Ducha i św. Pawła. Nad Wisłą wznoszono liczne spichlerze, z których jeden dotrwał do naszych czasów.
Sandomierz na zdjęciach
Fot.1 - Ratusz w Sandomierzu. Autor: Jakub Hałun.
Fot.2 - Brama Opatowska.
Fot.3 - Kamienice na Starym Rynku w Sandomierzu.
Fot.4 - Sandomierz, panorama miasta.